κομήτης

Ιδιόμορφο αστρικό σώμα, νεφελώδους σύστασης και απροσδιόριστων διαστάσεων. Οι κ. εμφανίζονται στον ουρανό ως λαμπροί αστέρες, ακολουθούμενοι από μια πολύ μακριά φωτεινή προέκταση. Στους κ. διακρίνονται συνήθως τρία χαρακτηριστικά μέρη: ο πυρήνας, η κόμη και η ουρά. Ο πυρήνας καταλαμβάνει το κεντρικό μέρος, που είναι το πιο πυκνό, η κόμη είναι μια αραιή νεφέλη που περιβάλλει τον πυρήνα, ενώ η ουρά εμφανίζεται ως προέκταση της κόμης και μπορεί να προσλάβει απέραντο μήκος. Έχει παρατηρηθεί κ., του οποίου η ουρά έφτανε σε μήκος τα 300 εκατομμύρια χλμ., δηλαδή δύο φορές την απόσταση μεταξύ Ήλιου και Γης· ο πυρήνας και η κόμη αποτελούν την κεφαλή του κ. Τα τρία αυτά χαρακτηριστικά μέρη του κ. δεν παρουσιάζονται πάντοτε ευδιάκριτα. Ο πυρήνας μπορεί να μη διακρίνεται σαφώς ή να λείπει εντελώς καθώς επίσης και η ουρά. Πολλοί κ., ιδίως μικροί, εμφανίζονται χωρίς ουρά, ενώ αντίθετα έχουν παρατηρηθεί και κ. με περισσότερες ουρές. Οι κ. ανήκουν στο ηλιακό σύστημα και διαγράφουν τροχιές γύρω από τον Ήλιο –όπως και οι πλανήτες–, ακολουθώντας τους νόμους των πλανητών. Οι τροχιές τους είναι συνήθως πολύ επιμήκεις, παραβολικές ή υπερβολικές ελλείψεις. Οι κ. που διαγράφουν ελλείψεις επανέρχονται ύστερα από ένα ορισμένο χρονικό διάστημα και ονομάζονται περιοδικοί. Ο χρόνος περιφοράς γύρω από τον Ήλιο, δηλαδή η περίοδος, δεν είναι η ίδια για όλους τους κ. Σε ορισμένους η περίοδος είναι λίγα έτη, ενώ σε άλλους συμπληρώνεται σε μερικούς αιώνες. Οι κ. μπορούν να εμφανιστούν από οποιοδήποτε σημείο του ουρανού και με οποιαδήποτε κατεύθυνση, γι’ αυτό τα επίπεδα των τροχιών τους μπορούν να σχηματίσουν οποιαδήποτε κλίση ως προς το επίπεδο της εκλειπτικής. Ο ακριβής αριθμός των κ. δεν είναι γνωστός. Από την απώτερη αρχαιότητα μέχρι σήμερα έχουν παρατηρηθεί περίπου 1.600 εμφανίσεις κ. Στον αριθμό αυτό περιλαμβάνονται και επανεμφανίσεις των περιοδικών κ. Δεν έχουν βέβαια μελετηθεί και υπολογιστεί όλες οι τροχιές, ενώ εκείνες που έχουν υπολογιστεί ανέρχονται μόλις σε λίγες εκατοντάδες. Η ανακάλυψη του τηλεσκοπίου επέτρεψε την πιο συστηματική μελέτη τους και την ανακάλυψη νέων κ., αόρατων με γυμνό μάτι. Υπολογίζεται ότι σήμερα ανακαλύπτονται κάθε χρόνο περίπου δέκα νέοι κ. Η συστηματική μελέτη τους απέδειξε ότι το πυκνότερο μέρος, όπου βρίσκεται συγκεντρωμένο το περισσότερο ποσό της ύλης, είναι ο πυρήνας, ο οποίος αποτελείται από στερεά σωματίδια, περιβαλλόμενα από μια άμορφη, μη συμπαγή μάζα. Όταν ο κ., διαγράφοντας την τροχιά του, πλησιάζει προς τον Ήλιο, τότε τα υλικά της κεφαλής θερμαινόμενα υφίστανται μια απώθηση και διασκορπίζονται. Η απώθηση αυτή είναι γνωστή ως ηλιακό φύσημα και αυτό είναι που δημιουργεί την ουρά των κ. Το φαινόμενο αυτό μπορούμε να το παρομοιάσουμε με το φύσημα του ανέμου πάνω σε έναν σωρό από ελαφριά σκόνη, την οποία διασκορπίζει κυρίως προς μία κατεύθυνση. Σύμφωνα με τις νεότερες αντιλήψεις, το φύσημα προέρχεται από την πίεση της ακτινοβολίας που προκαλεί το φως στα μόρια των αερίων που αποτελούν τον κ. Η φασματική έρευνα απέδειξε ότι τα αέρια αυτά αποτελούνται κυρίως από μόρια άνθρακα, υδρογόνου και αζώτου σε ελεύθερη κατάσταση ή ενωμένα. Η προέλευση των κ. δεν είναι γνωστή. Αν όμως ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι πολλοί κ., κατά την περιφορά τους γύρω από τον Ήλιο, όταν πλησιάζουν προς αυτόν, αποσυντίθενται και διαλύονται προκαλώντας το φαινόμενο των διαττόντων αστέρων, πρέπει να υποθέσουμε ότι οι κ. δεν διατηρούνται για μεγάλο χρονικό διάστημα. Επομένως, οι ορατοί κ. πρέπει να είναι σχετικά νεαρής ηλικίας ή τουλάχιστον της ίδιας τάξης με τα άλλα σώματα του ηλιακού συστήματος. Αν ο συλλογισμός αυτός αληθεύει, σε κάποια περιοχή του ηλιακού συστήματος πρέπει να σχηματίζονται διαρκώς νέοι κ. Σύμφωνα με μία από τις διάφορες θεωρίες που έχουν διατυπωθεί για την εξήγηση των κ., πρόκειται για αστρικά σώματα διάσπαρτα σε έναν ουράνιο χώρο όπου η μεσοαστρική ύλη είναι εξαιρετικά αραιή, ενώ ο Ήλιος, μαζί με ολόκληρο το πλανητικό του σύστημα, περνάει συμπτωματικά σήμερα μέσα από αυτόν. Φάση σχηματισμού νεφελώδους μάζας στον κομήτη Morehouse (1908). Ο κομήτης Κόχουτεκ (3 Δεκεμβρίου 1973), τον οποίο ανακάλυψε τον Μάρτιο του 1973 ο αστρονόμος Κόχουτεκ, θα ξαναφανεί στη Γη ύστερα από 70.000 χρόνια. Ο κομήτης Κόχουτεκ (3 Δεκεμβρίου 1973), τον οποίο ανακάλυψε τον Μάρτιο του 1973 ο αστρονόμος Κόχουτεκ, θα ξαναφανεί στη Γη ύστερα από 70.000 χρόνια. Το μήκος της ουράς μερικών κομητών σε σύγκριση με τις ακτίνες τροχιών των πλανητών. Το μήκος της ουράς των κομητών μεγαλώνει όσο πλησιάζουν προς τον Ήλιο και μικραίνει όταν απομακρύνονται· η ουρά διευθύνεται πάντοτε αντίθετα προς τον Ήλιο. Ο κομήτης «Linear 199 S4» στις 23 Ιουλίου του 2000 είχε απόσταση από τη Γη περίπου 56 εκατ. χλμ. (φωτ. ΑΠΕ).

* * *

ο (Α κομήτης)

νεφελώδες ουράνιο σώμα με μικρή μάζα που κινείται γύρω από τον ήλιο διαγράφοντας πολύ ελλειπτική τροχιά

νεοελ. φρ. «έρχεται σαν κομήτης» ή «τόν βλέπουμε σαν κόμήτη» — εμφανίζεται πολύ σπάνια και φεύγει γρήγορα

μσν.-αρχ.

αυτός που έχει τρίχες στο κεφάλι του, σε αντιδιαστολή με τον φαλακρό

αρχ.

1. (για τους Πέρσες) αυτός που έχει μακριά μαλλιά

2. ακόλαστος άνθρωπος

3. φρ. α) «κομήτης ἰός» — βέλος με φτερά (Σοφ.)

β) «λειμών κομήτης» — λιβάδι με πρασινάδα (Ευρ.).

[ΕΤΥΜΟΛ. < κόμη + επίθημα -ήτης (πρβλ. λιμν-ήτης, πρυμν-ήτης). Η ονομ. προήλθε προφανώς από την ομοιότητα τής ουράς τού κομήτη με μαλλιά. Τη λ. δανείστηκε η Λατινική με τη μορφή cometa, cometes και στη συνέχεια η διεθνής ορολογία τής αστρονομίας (πρβλ. αγγλ. comet)].